Falih Rıfkı Atay: Cumhuriyet’in Başyazarı ve İstiklâl Madalyası Sahibi

Türkiye’nin yakın tarihini ele alan Falih Rıfkı Atay, Mustafa Kemal Atatürk’e en yakın gazetecidir. Cumhuriyet dönemini anlamak için Falih Rıfkı Atay’ın hayatını okuyup anlamak gerekir.

Falih Rıfkı Atay, 26 Aralık 1893’te İstanbul’da doğdu ve 20 Mart 1971’de aynı şehirde hayatını kaybetti. İstiklâl Madalyası sahibi olan Atay, Türk edebiyatı ve basın dünyasında önemli bir yere sahiptir. Cumhuriyet döneminin en etkin gazetecilerinden biri olan Atay, Mustafa Kemal Atatürk’ün başyazarlığını yapmış ve Cumhuriyet’in kuruluş sürecinde önemli bir rol oynamıştır.

Millî Mücadele ve Siyasi Hayatı

Falih Rıfkı Atay, Millî Mücadele yıllarında yazdığı yazılarla büyük bir destekçi olmuş ve bu sebeple Damat Ferit Hükûmeti tarafından idam edilmek üzere Nemrut Mustafa Paşa divanıharbine hapsedilmiştir. İkinci İnönü Zaferi’nin ardından serbest bırakılan Atay, İzmir’in kurtuluşunun ardından Mustafa Kemal Paşa ile tanışarak yakın dostluk kurmuştur. Atatürk’ün başyazarlığını yaparak onun fikirlerini halka aktaran Atay, 1923-1950 yılları arasında milletvekili olarak görev yapmış ve Cumhuriyet tarihiyle özdeşleşen birçok olaya tanıklık etmiştir.

Gazetecilik ve Edebi Kariyeri

İstanbul Darülfünun Edebiyat Fakültesi mezunu olan Falih Rıfkı Atay, edebiyat öğretmeni Celal Sahir Bey ve sınıf arkadaşı Orhan Seyfi Orhon ile birlikte edebiyat zevkini geliştirmiştir. 1908 yılında başladığı Darülfünun Edebiyat Fakültesi’ni 1912 yılında bitirmiş ve ilk yazılarını Servet-i Fünûn dergisinin genç yazarlara ayrılan ek sayfalarında yayımlamıştır.

Atay, I. Dünya Savaşı’nda yedek subay olarak Suriye’ye gitmiş ve Cemal Paşa’nın özel kâtipliğini yapmıştır. Savaş anılarını “Ateş ve Güneş” kitabında toplamıştır. 1918 yılında Ali Naci Karacan ve arkadaşlarıyla birlikte Akşam gazetesini kurmuştur.

Cumhuriyet’in Kuruluşu ve Atatürk’e Yakınlığı

Türk Kurtuluş Savaşı’nı destekleyen yazıları nedeniyle idam istemiyle yargılanan Atay, İnönü Muharebesi’nin kazanılmasıyla kurtulmuştur. İzmir’in kurtuluşunun ardından Mustafa Kemal Paşa ile tanışmış ve onun başyazarı olarak Cumhuriyet’in kuruluş sürecine tanıklık etmiştir. Atay, yeni Türk alfabesinin hazırlanması ve uygulanması sırasında Dil Encümeninde görev almış ve Batılılaşma çabalarını savunmuştur.

Çok Partili Hayat ve Son Yılları

1950 yılında Demokrat Partinin iktidara geçmesiyle Dünya gazetesini kurarak muhalefete geçen Atay, Atatürk Devrimleri’ni savunmaya devam etmiştir. 1960 askeri darbesini desteklemiş ancak sonrasında yapılanları eleştirmiştir. Ölümünden önceki yıllarda dönemin politikacılarını ve öğrenci hareketlerini eleştiren Atay, 20 Mart 1971 tarihinde kalp krizi geçirerek hayata veda etmiştir.

Eserleri ve Mirası

Falih Rıfkı Atay, gezi yazıları ve anılarını topladığı kitaplarıyla cumhuriyet döneminde bu türlerin ilk özgün örneklerini vermiştir. Sağlam ve çekici anlatımı, duru Türkçesi ile basının en usta kalemlerinden biri olarak anılan Atay, siyasi konuları işleyen yazılarıyla tanınmıştır. Ölümünden sonra yazdığı eserler ve tanıklıkları, Türk basınında sansürün kaldırılmasının yıl dönümü olarak 24 Temmuz tarihini Basın Bayramı olarak teklif etmiştir.

Atay’ın Zincirlikuyu Mezarlığı’ndaki kabri, sevenleri ve ailesi tarafından sık sık ziyaret edilmekte ve onun bıraktığı miras Türk basın ve edebiyatında yaşamaya devam etmektedir.

Kaynak: https://tr.wikipedia.org/wiki/Falih_R%C4%B1fk%C4%B1_Atay