TCMB’den Kritik Analiz: Kartla Yapılan Harcamalar Talebi Ne Kadar Yansıtıyor?

TCMB’nin yayımladığı yeni blog yazısına göre, kartla yapılan harcamalar son yıllarda hızlı bir artış gösterse de bu artış yalnızca talep artışından değil, aynı zamanda tüketicilerin nakitten karta geçiş eğiliminden kaynaklanıyor. Merkez Bankası, akaryakıt sektörü verileriyle kart kullanım oranını hesaplayarak bu etkiyi arındırdı ve kartlı harcamaların düzeltilmiş haliyle özel tüketimle daha uyumlu seyrettiğini ortaya koydu. Bu çalışma, kart verilerinin talep göstergesi olarak değerlendirilmesinde ödeme alışkanlıklarındaki değişimin mutlaka dikkate alınması gerektiğini vurguluyor.

🗓️ 14 Temmuz 2025
📍 Büyüme – Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) Blog Yazısı

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB), kartla yapılan harcamaların ekonomik talep üzerindeki etkisini analiz eden yeni blog yazısını yayımladı. Yazıda, kartlı ödemelerin zamanlı ve yüksek frekanslı veri sağlaması nedeniyle talep koşullarını izlemek için önemli bir öncü gösterge olduğu vurgulanırken, son yıllarda bu göstergenin özel tüketim harcamalarından ayrıştığına dikkat çekildi.

Merkez Bankası’nın analizine göre bu ayrışmanın temelinde yalnızca artan tüketim talebi değil, nakitten karta yönelen ödeme tercihi dönüşümü yatıyor. Özellikle 2021 sonrası dönemde dijitalleşme, temassız ödeme sistemlerinin yaygınlaşması ve yüksek enflasyonun etkisiyle tüketicilerin kart kullanım oranı hızla arttı.

TCMB, bu etkiyi göz önünde bulundurarak akaryakıt sektöründen elde edilen veriyle sektörel bazda kart kullanım oranını hesapladı. Bu oran sayesinde kartla yapılan harcamalar, ödeme tercihlerindeki değişimden arındırılarak daha sağlıklı bir talep göstergesi haline getirildi.

Dikkat çeken sonuç: Kart kullanım tercihi etkisinden arındırıldığında, kartlı harcamalardaki artışın çok daha ılımlı seyrettiği ve bu verinin özel tüketim eğilimleriyle daha uyumlu bir görünüm sergilediği gözlemlendi.

🔍 TCMB’ye göre:

• Kart verisi, hızlı bilgi sağlar ancak ödeme alışkanlığı değişimiyle birlikte dikkatli yorumlanmalıdır.
• Özellikle parasal sıkılaşma dönemlerinde, düzeltilmiş harcama verisi, özel tüketim eğilimlerini daha doğru yansıtır.
• Akaryakıt sektörü, ödeme tercihi dönüşümünü gözlemlemek için güvenilir bir referans alan sunar.

💳 Sonuç olarak, TCMB’nin bu çalışması, kartla yapılan harcamaların talep göstergesi olarak kullanımında daha sağlıklı değerlendirmeler yapılabilmesi için kart kullanım oranı gibi ilave göstergelerin dikkate alınması gerektiğini ortaya koyuyor.

📌 Ek Not: Kartlı harcamalar perakende tüketimi daha doğru yansıtırken, otomotiv gibi bazı büyük tüketim gruplarını kapsam dışı bırakabiliyor.

Kaynak: TCMB