Trump Yönetiminin Küresel Etkileri: Ticaret Savaşları, İç Siyasi Tartışmalar ve Uluslararası İlişkilerin Geleceği

Publish: 07.04.2025

A⁺

A^-

Trump Yönetiminin Küresel Etkileri: Ticaret Savaşları, İç Siyasi Tartışmalar ve Uluslararası İlişkilerin Geleceği

Yönetici Özeti

Donald Trump’ın son dönemde uygulamaya koyduğu politikalar, özellikle ticaret savaşları, ABD iç siyasetindeki üçüncü başkanlık dönemi tartışmaları ve Rusya, Türkiye ve İsrail gibi kilit ülkelerle olan karmaşık ilişkileri, küresel istikrar açısından önemli endişeler yaratmaktadır. Bu rapor, Trump yönetiminin bu çok yönlü girişimlerinin ekonomik sonuçlarını, potansiyel bir üçüncü başkanlık döneminin etkilerini, adı geçen ülkelerle olan ilişkilerin karmaşıklığını ve bunların küresel düzen üzerindeki daha geniş etkilerini analiz edecektir. Raporun temel bulguları, bu politikaların küresel manzara üzerinde önemli değişikliklere yol açma potansiyeline işaret etmektedir.

Ticaret Korumacılığının Ekonomik Sonuçları

A. Trump’ın Tarifelerinin ABD Ekonomisi Üzerindeki Ekonomik Sonuçlarının Analizi

Trump’ın “karşılıklı” tarifeleri uygulamaya koyması, tüm ithalat mallarına uygulanan %10’luk temel tarife ve Çin (%34), Avrupa Birliği (%20) ve Japonya (%24) gibi belirli ülkelere uygulanan daha yüksek oranları içermektedir.1 Bu tarifeler, ilk döneminden ve Başkan Biden’ın uygulamalarından miras kalan önlemler üzerine inşa edilmekte ve Çin mallarına uygulanan toplam vergiyi yaklaşık %70’e çıkarabilmektedir.1 Yale Bütçe Laboratuvarı’nın tahminlerine göre, bu tarifeler ABD’nin ortalama tarife oranını 1909’dan bu yana görülmemiş seviyelere çıkaracak ve hatta kötü şöhretli Smoot-Hawley tarifelerini bile aşacaktır.1 Bu tarifelerin ölçeği, ABD ticaret politikasında onlarca yıllık uygulamadan önemli bir sapmayı temsil etmekte ve Büyük Buhran dönemini hatırlatan önemli ekonomik aksaklıklara yol açma potansiyeli taşımaktadır. Tarihsel olarak Büyük Buhran’ın derinleşmesiyle bağlantılı olan Smoot-Hawley tarifeleriyle yapılan bu karşılaştırma 1, ABD ve küresel ekonomiler için ciddi olumsuz sonuçlar doğurma riskinin yüksek olduğunu göstermektedir. Önerilen tarife artışlarının 1 büyüklüğü, uluslararası ticaret akışları üzerinde potansiyel olarak istikrarsızlaştırıcı bir şok anlamına gelmektedir.
Yakın vadede ABD tüketici fiyatlarında %2,3’lük bir artış ve ortalama hane başına yıllık 3.800 dolarlık bir kayıp öngörülmektedir.1 Düşük gelirli haneler, en üstteki %10’luk dilime göre 2,5 kat daha büyük bir harcanabilir gelir düşüşüyle orantısız bir şekilde etkilenecektir.7 Fiyat artışlarıyla karşı karşıya kalacak belirli sektörler arasında şarap (%40’a kadar), iPhone’lar (%40’a kadar) ve ABD’de monte edilen araçlar (araç başına yaklaşık 3.285 dolar) bulunmaktadır.9 Bu tarifelerin gerileyici yapısı, ABD içinde gelir eşitsizliğini daha da kötüleştirecek ve bunu karşılayabilecek en az kaynağa sahip olanlar üzerinde önemli bir yük oluşturacaktır. Veriler açıkça göstermektedir ki, düşük gelirli haneler, yüksek gelirli hanelere kıyasla harcanabilir gelirlerinde daha büyük bir yüzde düşüşü yaşayacaktır.7 Bunun nedeni, düşük gelirli bütçelerin daha büyük bir bölümünü oluşturan temel malların, tarifeler nedeniyle fiyat artışları görme olasılığının yüksek olmasıdır.10 Bu durum, mevcut gelir dağılımındaki uçurumu daha da genişletecektir.
Tarifeler nedeniyle bu yıl ABD’nin reel GSYİH büyümesinde %0,9 puanlık potansiyel bir düşüş beklenmektedir.1 Ekonomistler, artan enflasyon, daha düşük ekonomik büyüme ve resesyon olasılığının arttığı konusunda uyarmaktadır.1 Ekonomistlerin genel görüşü, ABD ekonomisi üzerinde önemli olumsuz etkilerin olacağı, son dönemdeki büyümeyi potansiyel olarak tersine çevireceği ve resesyon riskini artıracağı yönündedir. Farklı kurumlardan (Fitch Ratings, Yale Bütçe Laboratuvarı, JPMorgan, Goldman Sachs) elde edilen çoklu kaynaklar, resesyon, daha düşük büyüme ve daha yüksek enflasyon gibi olumsuz ekonomik sonuçları öngörmektedir.1 Uzman görüşlerinin bu şekilde birleşmesi, bu olumsuz sonuçların gerçekleşme olasılığını güçlendirmektedir.
Trump’ın tarifeleri başlatma gerekçeleri arasında yurt içi üretimi canlandırmak, yurt içi endüstrileri haksız yabancı rekabetten korumak ve ticaret açıklarını gidermek yer almaktadır.4 Ancak, yönetimin metodolojisi, ticaret açıklarının pazar engellerinden ziyade Amerikalı tüketicilerin daha yüksek satın alma gücü gibi diğer faktörlerden kaynaklanabileceği gerçeğini hesaba katmayabilir.9 Tarifelerin belirtilen hedefleri bazı kesimlere cazip gelebilirken, temel ekonomik ilkeler ve potansiyel öngörülemeyen sonuçlar, bunların etkinliği ve genel etkisi hakkında ciddi endişeler yaratmaktadır. Ticaret açıklarının yalnızca haksız uygulamalardan kaynaklandığı argümanı, ABD’li tüketicilerin yabancı pazarlardan daha fazla mal satın alması gerçeğiyle çelişmektedir.9 Ayrıca, ekonomistler tarifelerin girdi maliyetlerini artırarak ve misillemeyi tetikleyerek yerel endüstrilere zarar verebileceğine dikkat çekmektedir.9 Bu durum, yönetimin belirttiği hedefler ile olası ekonomik gerçeklikler arasında bir kopukluk olduğunu göstermektedir.

B. Çin, AB, Kanada ve Meksika Tarafından Alınan Misilleme Önlemlerinin İncelenmesi

Çin, 10 Nisan’dan itibaren geçerli olmak üzere tüm ABD ürünlerine %34’lük bir misilleme tarifesi açıkladı.4 Çin’in geçmişteki misillemeleri ABD tarım ürünlerini hedef almış ve özellikle mısır ve soya fasulyesi ihracatçıları gibi sektörler üzerinde önemli bir etki yaratmıştır.9 Çin ayrıca, özellikle yüksek teknolojili elektronikte kullanılan stratejik öneme sahip mineraller üzerindeki ihracat kontrollerini de genişletmiştir.4 Çin’in hızlı ve kapsamlı misillemesi, kararlılığını ve özellikle tarım ve teknoloji gibi kilit sektörlerdeki ABD ihracatçılarına önemli ekonomik zarar verme potansiyelini göstermektedir. Çin’in tüm ABD mallarına %34’lük bir tarife uygulama yönündeki derhal açıklaması 4, kritik mineraller üzerindeki ihracat kontrolleriyle birleştiğinde 4, Çin’den güçlü ve çok yönlü bir yanıt olduğunu göstermektedir. Bu durum, her iki ülkedeki işletmelere ve tüketicilere zarar verebilecek bir misilleme tırmanışına işaret etmektedir.
AB, Trump’ın %20’lik tarifelerine karşı misillemeye “hazır” durumda ve karşı önlemler hazırlanmaktadır.2 AB’nin potansiyel yanıtları arasında daha önce askıya alınmış olan çelik ve alüminyum tarifelerinin yeniden yürürlüğe konulması ve burbon, kot pantolon ve Harley-Davidson motosikletleri gibi siyasi açıdan hassas ABD ihracatının hedeflenmesi yer almaktadır.2 AB ayrıca, Büyük Teknoloji şirketlerine karşı düzenleyici cezalar gibi tarife dışı eylemler de dahil olmak üzere ABD hizmet sektörünü hedeflemeyi düşünmektedir.22 AB’nin, kârlı ABD teknoloji sektörünü hedef almak da dahil olmak üzere misillemeye istekli olması, ekonomik çıkarlarını savunma konusunda güçlü bir kararlılığı işaret etmekte ve daha geniş bir transatlantik ticaret çatışmasına yol açabilmektedir. AB’nin, ABD’nin ekonomik gücünün önemli bir kaynağı olan ve AB ile önemli bir ticaret fazlası veren ABD teknoloji endüstrisine karşı tarife dışı önlemleri değerlendirmesi 22, misillemeye yönelik stratejik bir yaklaşım olduğunu göstermektedir. Bu durum, geleneksel mal tarifelerinin ötesine geçerek dijital ekonomiye de uzanan gerilimleri tırmandırabilir.
Kanada ve Meksika’nın da misilleme tarifeleriyle yanıt vermesi muhtemel olup, bu durum ABD yakıt ihracatçılarını, otomobil üreticilerini ve diğer üreticileri potansiyel olarak etkileyebilir.30 Kuzey Amerika’daki birbirine bağlı tedarik zincirleri nedeniyle otomotiv, enerji ve gıda gibi sektörler özellikle risk altındadır.30 Kanada ve Meksika’dan gelen misilleme, Kuzey Amerika ticaretini önemli ölçüde bozabilir, kilit ABD endüstrilerine zarar verebilir ve her iki taraftaki tüketiciler için daha yüksek fiyatlara yol açabilir. USMCA bölgesi içindeki otomotiv, enerji ve gıda sektörlerinin derin entegrasyonu 30, Kanada ve Meksika’nın bu alanlardaki ABD ihracatına uygulayacağı tarifelerin Amerikan işletmeleri ve tüketicileri üzerinde doğrudan ve önemli bir etkisi olacağı anlamına gelmektedir.

C. Trump’ın Ticaret Politikalarına Karşı Koordineli Bir Uluslararası Yanıtın Potansiyelinin ve Olası Etkinliğinin Değerlendirilmesi

Trump’ın çok sayıda ülkeyi hedef alan kapsamlı tarifeleri, ABD ticaret politikalarına karşı birleşik bir cephe oluşmasına potansiyel olarak yol açabilir.9 Ancak, tarihsel emsaller, farklı ekonomik çıkarlara sahip çeşitli uluslardan gerçekten birleşik ve etkili bir yanıt elde etmenin zorlayıcı olabileceğini göstermektedir.22 Bazı ülkeler, muafiyetler veya daha elverişli koşullar elde etmek için ABD ile ikili müzakerelere öncelik verebilir.5 Trump’ın tarifelerinin ölçeği bir miktar uluslararası koordinasyonu teşvik edebilse de, uluslararası ilişkilerin karmaşıklığı ve farklı ulusal öncelikler nedeniyle ABD politikalarının geri çevrilmesini sağlayacak tam anlamıyla birleşik ve etkili bir yanıt olasılığı belirsizliğini korumaktadır. Birçok ülke Trump’ın tarifelerinden olumsuz etkilenirken 1, kendi ekonomik kırılganlıkları ve stratejik düşünceleri parçalı tepkilere yol açabilir. ABD pazarına büyük ölçüde bağımlı olan bazı ülkeler 20, daha geniş bir koalisyona katılmak yerine bireysel anlaşmalar müzakere etmeyi tercih edebilirler, bu da gerilimleri daha da tırmandırabilir.
AB, önemli ekonomik gücü ve ticaret konularında birleşik bir blok olarak hareket etme geçmişiyle, herhangi bir koordineli yanıtta kilit bir rol oynayacaktır.2 Koordineli bir yanıtın etkinliği, büyük ekonomik güçlerin olası kısa vadeli maliyetleri absorbe etme ve ABD baskısına dayanma istekliliğine bağlı olacaktır.9 AB’nin eylemleri ve duruşu, Trump’ın ticaret politikalarına verilen uluslararası yanıtı şekillendirmede çok önemli olacaktır, ancak herhangi bir koordineli çabanın nihai başarısı, katılımcı ulusların kolektif iradesine ve ekonomik dayanıklılığına bağlı olacaktır. AB’nin geçmişte ABD tarifelerine misilleme yapma geçmişi 2 ve anti-zorlama mekanizması gibi araçlar geliştirmesi 3, koordineli bir yanıt verme potansiyelini göstermektedir. Ancak, AB içindeki bölünmeler 22 ve ABD’nin potansiyel ekonomik kaldıraç gücü, böyle bir çabanın etkinliğini sınırlayabilir.

Temel Tablo: Trump’ın Tarifelerinin Kilit Sektörler ve Tüketici Fiyatları Üzerindeki Etkisi (Bölüm II.A)

Sektör/Ürün	Tahmini Fiyat Artışı	ABD Ekonomisi Üzerindeki Potansiyel Etki	Snippet Kimliği(leri)
Otomobiller	3.285$/araç	Satışlarda düşüş, tüketici harcamalarında azalma	9
Elektronik (iPhone)	%40’a kadar	Tüketici harcamalarında düşüş	9
Giyim ve Ayakkabı	Artış bekleniyor	Tüketici harcamalarında düşüş	1
Şarap	%40’a kadar	Küçük işletmeler ve ithalatçılar üzerinde baskı	9
Genel Tüketim Malları	%2,3 (ortalama)	Enflasyonda artış, ekonomik büyümede düşüş	1

III. ABD’de Üçüncü Başkanlık Dönemi Hayaleti

A. Başkanlık Dönemi Sınırlarını Çevreleyen Tarihsel Emsallerin ve Anayasal Çerçevenin İncelenmesi

ABD Anayasası’nın 1951’de onaylanan 22. Değişikliği, bir başkanın iki seçilmiş dönemle sınırlandırılmasını öngörmektedir.40 Bu değişiklik, Franklin Delano Roosevelt’in benzeri görülmemiş dört dönem üst üste başkanlık yapmasına bir yanıt olarak ortaya çıkmıştır.40 22. Değişiklikten önce, George Washington’ın iki dönem sonra gönüllü olarak görevi bırakmasıyla güçlü bir emsal teşkil eden iki dönemlik bir gelenek oluşmuştu.41 Jefferson gibi Kurucu Babalar, uzun süre görevde kalan bir yöneticinin bir monarka benzemesinin tehlikelerinden endişe duyuyorlardı.41 İki dönemlik sınır, Amerikan tarihinde derin köklere sahiptir ve gücün çok uzun süre tek bir kişide toplanmasını önleme konusundaki temel bir endişeyi yansıtmaktadır. Erken dönem başkanlarının, özellikle Washington’ın 41 iki dönemlik sınıra gönüllü olarak uyması, uzun süreli başkanlık görevlerine karşı güçlü bir norm oluşturmuştur. 22. Değişikliğin 40 daha sonra onaylanması, bu geleneği anayasal hukuka resmileştirerek, Amerikan siyasi sistemindeki önemini vurgulamıştır.

Değişiklik, bir başkanın çok güçlenmesini ve potansiyel olarak otokratikleşmesini engellemeyi amaçlamaktadır.41 Büyük Buhran ve II. Dünya Savaşı’nın olağanüstü koşulları altında FDR dışında hiçbir başkan iki dönemden fazla görev yapmamıştır.41

B. Trump’ın Üçüncü Dönem Arayışıyla İlişkili Yasal ve Siyasi Zorlukların Analizi

Değişiklik açıkça, “Hiç kimse iki kereden fazla başkanlık görevine seçilemez” demektedir.40 Bazı Trump destekçileri, Başkan Yardımcılığına aday olup ardından başkanlığı devralmak gibi boşluklar hakkında argümanlar öne sürmüşlerdir, ancak hukuk uzmanları bunları yaygın olarak “akla yatkın olmayan” ve değişikliğin amacına aykırı bulmaktadır.40 Eyalet seçim yetkilileri ve mahkemeler, daha önce iki dönem görev yapmış bir adayın başkanlık seçim pusulalarında yer almasını muhtemelen engelleyecektir.40 Üçüncü bir başkanlık dönemi önündeki anayasal engel yasal olarak sağlam görünmektedir ve bunu aşmaya yönelik herhangi bir girişim, ABD yasal ve siyasi sistemlerinde önemli zorluklarla karşılaşacaktır. 22. Değişikliğin 40 açık ve kesin dili, eyalet seçim yetkililerinin ve yargının 40 olası direnciyle birleştiğinde, üçüncü bir Trump dönemi için yasal yolu son derece zorlaştırmaktadır. “Boşluk” teorileri 40 uzmanlar tarafından büyük ölçüde yasal dayanağı olmayan olarak kabul edilmektedir.

Tarihsel olarak, iki dönemlik geleneği kırma girişimleri güçlü bir kamuoyu direnişiyle karşılaşmıştır.41 Trump’ın zaman zaman üçüncü bir dönem hakkında yorum yapması, son döneminde “topal ördek” bir başkan olarak siyasi önemini sürdürme stratejisi olabilir.40 Yasal engeller aşılabilse bile, üçüncü bir dönem girişimine karşı siyasi tepki, tarihsel norm ve 22. Değişikliğin arkasındaki amaç göz önüne alındığında muhtemelen önemli olacaktır. Üçüncü dönemlere karşı güçlü tarihsel emsal 41 ve 22. Değişikliğin onaylanmasına yol açan kamuoyu duyarlılığı 41, üçüncü bir dönem adaylığının önemli bir kamuoyu hoşnutsuzluğuyla karşılanacağını göstermektedir. Theodore Roosevelt’in başarısız üçüncü parti kampanyası örneği 50, potansiyel siyasi maliyetleri göstermektedir.

C. Böyle Eşi Görülmemiş Bir Hamlenin Potansiyel İç ve Dış Siyasi Sonuçlarının Tartışılması

Üçüncü bir dönem arayışına yönelik ciddi bir girişim, muhtemelen büyük bir anayasal krizi ve ABD içinde yoğun siyasi bölünmeyi tetikleyecektir.40 Bu, Amerikan demokrasisinin temel ilkelerine ve iktidarın barışçıl bir şekilde devredilmesine bir meydan okuma olarak görülebilir.41 İçeride, üçüncü bir dönem adaylığı ABD’yi daha da kutuplaştıracak, potansiyel olarak demokratik normları ve kurumları zayıflatacaktır. Temel bir anayasal ilkenin, dönem sınırlarının 40 potansiyel olarak ihlal edilmesi konusundaki tartışmalar bile, mevcut siyasi bölünmeleri muhtemelen daha da kötüleştirecek ve Amerikan demokrasisinin sağlığı hakkında temel soruları gündeme getirecektir. Bu durum, artan sosyal huzursuzluğa ve kurumsal istikrarsızlığa yol açabilir.
Uluslararası alanda, bu durum ABD’nin demokrasi ve hukukun üstünlüğü savunucusu olarak itibarını zedeleyebilir ve otoriter rejimlere malzeme sağlayabilir.9 Müttefikler ABD’yi daha az istikrarlı ve öngörülebilir görebilir, bu da uluslararası işbirliğini potansiyel olarak etkileyebilir.1 Küresel sahnede, yerleşik demokratik normlardan uzaklaşan bir ABD hamlesi, güvenilirliğini ve etkisini aşındırabilir, potansiyel olarak uluslararası ittifakların zayıflamasına ve küresel güç dengesinde bir kaymaya yol açabilir. ABD tarihsel olarak demokratik değerlerin ve anayasal yönetimin önde gelen savunucusu olarak konumlanmıştır.41 Üçüncü bir başkanlık dönemine izin verme yönündeki bir hareket, bu imajı zedeleyecek ve rakipler tarafından ABD’yi ikiyüzlü veya istikrarsız olarak göstermek için kullanılabilir, bu da diplomatik nüfuzunu ve uluslararası konumunu potansiyel olarak zayıflatabilir.

Uluslararası İlişkilerin Karmaşıklıklarında Gezinmek

A. Trump ve Putin: Mercek Altındaki Bir İlişki

Raporlar, Trump’ın görevden ayrıldıktan sonra Putin ile yediye kadar özel görüşme yaptığını ve potansiyel gizli anlaşmalar hakkında endişelere yol açtığını öne sürmektedir.54 Trump’ın ayrıca pandeminin başlarında Putin’e gizlice COVID-19 test cihazları gönderdiği iddia edilmektedir.54 Bu temaslar, Trump’ın Cumhuriyetçilere Ukrayna’ya yardımı engellemeleri için baskı yaptığı sırada bile gerçekleşmiştir.54 Trump’ın Putin ile görevden ayrıldıktan sonraki iletişiminin sıklığı ve gizliliği, özellikle Ukrayna çatışmasıyla ilgili olarak gizli gündemler ve ABD dış politikası üzerinde potansiyel etki şüphelerini körüklemektedir. Bildirilen çok sayıda özel görüşme 54, iddia edilen gizli COVID-19 testleri teslimatı 54 ve bunların Ukrayna’ya yardım konusundaki tartışmalarla aynı zamana denk gelmesi 54, devam eden yakın bir ilişki olduğunu ve görüşmelerinin niteliği ve içeriği hakkında meşru soruları güçlü bir şekilde akla getirmektedir.
Trump, Putin’e sürekli hayranlık duymuş, hatta Putin’in “katil” olup olmadığını sorgulamış ve ABD ile Rusya arasında ahlaki bir eşdeğerlik kurmuştur.57 Başkanlığı sırasında Trump, genellikle Putin’e karşı saygılı ve ABD’nin Ukrayna’ya verdiği desteğe karşı eleştirel görünmüştür.55 Trump’ın kamuoyundaki açıklamaları ve eylemleri, Rus çıkarlarını destekleyen ve potansiyel olarak Ukrayna ve geleneksel ABD müttefiklerinin pahasına olabilecek bir ABD dış politikasına dönüşebilecek Putin’e karşı sempatik bir görüşe işaret etmektedir. Trump’ın Putin’e yönelik defalarca övgüsü 56, Rusya’nın eylemlerini eleştirmekteki isteksizliği 58 ve ABD’nin Ukrayna’ya verdiği desteği sorgulaması 55, Rusya ve Ukrayna’ya yönelik ABD dış politikasında önemli değişikliklere yol açabilecek temel bir bakış açısı uyumunu göstermektedir.
Trump’ın seçilmesinden bu yana ABD ve Rus yetkilileri arasında Ukrayna konusunda gizli görüşmeler yapıldığına dair haberler bulunmaktadır.62 Trump, Ukrayna’nın toprak bütünlüğü pahasına olsa bile, Ukrayna savaşının hızlı bir şekilde sona ermesi arzusunu dile getirmiştir.54 Trump’ın Ukrayna savaşını hızla sona erdirme odaklılığı, Putin’e karşı dostane tutumuyla birleştiğinde, ABD’nin Ukrayna’ya Rusya’ya taviz vermesi için baskı yapabileceği ve potansiyel olarak Rusya’nın saldırganlığını meşrulaştırabileceği endişelerini artırmaktadır. Trump’ın Ukrayna ihtilafına hızlı bir çözüm getirme konusundaki ısrarı 54, “bazı varlıkları bölme” yönündeki açıklamaları 59 ve Zelenskyy’i eleştirmesi 58, savaşı Rusya’yı kayırabilecek şartlarda sona erdirmeye istekli olduğunu ve potansiyel olarak Ukrayna’nın egemenliğini zayıflatabileceğini göstermektedir.
Rusya, Trump’ın son tarifelerinden dikkat çekici bir şekilde muaf tutulmuş, bu durum potansiyel bir quid pro quo hakkında spekülasyonlara yol açmıştır.22 Rusya’nın müttefiklere yaygın tarifeler uygulanırken muaf tutulması, örtülü bir anlayış veya ABD’nin Rusya’yı kayıran potansiyel bir stratejik öncelik değişikliği hakkında şüpheleri daha da artırmaktadır. Ukrayna’daki devam eden saldırganlığına rağmen, Rusya’nın 22 muaf tutulması ve çok sayıda ABD müttefikine 1 tarife uygulanması kararı, kasıtlı bir kararı güçlü bir şekilde düşündürmektedir ve potansiyel olarak ilişkilerinin diğer yönleriyle bağlantılıdır.

B. Trump ve Erdoğan: Yakınlaşan Çıkarlar ve Farklılaşan Değerler

Kişisel bir ilişkiye rağmen, ABD-Türkiye ilişkileri Suriye, Türkiye’nin Rus S-400 füzelerini satın alması ve insan hakları endişeleri gibi konularda gerginleşmiştir.69 Trump’ın, Erdoğan ile bağlantılı New York belediye başkanına yönelik yolsuzluk suçlamalarının düşürülmesi de dahil olmak üzere, Türk çıkarları adına müdahale ettiğine dair iddialar bulunmaktadır.85 Trump ve Erdoğan uluslararası ilişkilere pragmatik bir yaklaşımla yaklaşsalar da, ABD ve Türkiye arasındaki, özellikle insan hakları ve bölgesel güvenlik konusundaki temel gerilimler ve çelişkili çıkarlar muhtemelen devam edecektir. Trump ve Erdoğan arasındaki “bromance”a 72 rağmen, ABD’nin Suriye’deki Kürt gruplara verdiği destek 69 ve Türkiye’nin Rusya ile olan ilişkisi 70 gibi konulardaki temel anlaşmazlıklar, kişisel ilişkinin tek başına üstesinden gelemeyeceği önemli yapısal zorluklar yaratmaktadır.
Türkiye, siyasi muhalefete, iş dünyası liderlerine ve gazetecilere yönelik baskılarını artırmakta ve bu durum demokratik gerileme konusunda endişeleri artırmaktadır.74 Trump yönetimi, Türkiye’deki bu insan hakları sorunlarına genellikle sessiz kalmış veya sınırlı tepki göstermiştir.83 Trump’ın, geleneksel ABD dış politika değerlerinin aksine, Türkiye’deki insan hakları endişelerine karşı kayıtsızlığı, kişisel ilişkileri ve pragmatik çıkarları demokratik ilkelere öncelik verdiğini göstermektedir. Trump yönetiminin, siyasi muhaliflerin tutuklanması ve Türkiye’deki muhalefetin bastırılması konusundaki güçlü kınamasının olmaması 83, Trump yönetiminde ABD dış politika önceliklerinde potansiyel bir kaymaya işaret etmektedir; burada insan hakları ve demokratik yönetişime odaklanma, Erdoğan gibi liderlerle ilişkileri sürdürmenin ikincil önceliği olabilir.
Türkiye, bazen ABD ve Avrupa hedefleriyle çelişen Suriye ve Doğu Akdeniz’de kendi stratejik çıkarlarını takip etmektedir.74 Gerilimlere rağmen Türkiye bir NATO müttefiki olmaya devam etmekte ve bölgedeki stratejik önemi göz ardı edilemez.69 ABD, Türkiye ile ilişkilerinde karmaşık bir denge unsuruyla karşı karşıyadır; insan hakları endişelerini ve çelişkili stratejik çıkarları ele alırken, Türkiye’nin NATO ve bölgesel istikrardaki hayati rolünü de kabul etmesi gerekmektedir. Türkiye’nin jeostratejik konumu ve NATO içindeki önemli askeri yetenekleri 69, ABD’nin Ankara’yı tamamen yabancılaştıramayacağı anlamına gelmektedir. Ancak, değerlerdeki ve stratejik hedeflerdeki farklılık, ilişkiye dikkatli ve incelikli bir yaklaşım gerektirmektedir.

C. ABD-İsrail İlişkilerinin Değişen Dinamikleri

İsrail, Batı Şeria’da yerleşim birimlerini genişletme politikaları izlemekte, bu durum uluslararası kınamaya yol açmakta ve ilhak konusunda endişeleri artırmaktadır.103 ABD tarihsel olarak İsrail yerleşim birimlerine karşı çıkmış, ancak Trump yönetimi 2019’da bu politikayı tersine çevirmiştir.107 Trump’ın İsrail yerleşim birimleri konusundaki duruşu, İsrail’i yayılmacı politikalarına devam etme konusunda cesaretlendirmiş, potansiyel olarak iki devletli çözüm umutlarını zayıflatmış ve Filistinlilerle gerilimi artırmıştır. Trump yönetiminin uzun süredir devam eden ABD yerleşim politikalarını tersine çevirmesi 107, İsrail’e yerleşim inşaatını hızlandırma konusunda siyasi destek sağlamıştır.103 ABD politikasındaki bu değişiklik, yerleşimlere karşı uluslararası fikir birliğini zayıflatmış ve kalıcı bir barış anlaşmasına ulaşma çabalarını zorlaştırmıştır.
ABD’nin İsrail’e verdiği askeri yardım önemli ölçüde devam etmekte ve bu yardım İsrail’in bölgedeki tehditlere karşı savunma yeteneklerini güçlendirmeye hizmet etmektedir.108 Ancak, ABD içinde yardımı İsrail’in Filistinlilere yönelik politikalarına bağlama konusunda artan bir tartışma söz konusudur.108 ABD’nin güvenlik yardımı İsrail için hayati önem taşırken, İsrail’in eylemlerine yönelik artan inceleme ve yardımı koşullandırmaya yönelik büyüyen bir duyarlılık, gelecekte ABD desteğinde bir azalmaya yol açabilir ve bu durum İsrail’in güvenlik hesaplarını etkileyebilir. ABD’deki İsrail’e verilen güçlü iki partili destek tarihsel olarak tutarlı askeri yardımı garantilemiştir.108 Ancak, Gazze’deki insani durum ve yerleşimlerin genişlemesi 103 konusundaki artan farkındalık, daha fazla hesap verebilirlik ve potansiyel yardım kısıtlamaları yönünde artan çağrılara yol açmaktadır 108, bu da ABD-İsrail ilişkilerinin geleceğinde olası bir kaymaya işaret etmektedir.
ABD desteğinin azalması durumunda İsrail’in güvenlik tehditlerini ele almada zorlu seçimler yapması ve dış politikasında daha agresif hale gelmesi muhtemeldir.111 İsrail alternatif destek sistemleri veya ortaklıklar arayabilir.113 ABD desteğindeki bir azalma, İsrail’i stratejik seçeneklerini yeniden değerlendirmeye zorlayabilir, bu da bölgesel çatışmalara karşı daha tek taraflı ve iddialı bir yaklaşıma yol açabilir ve bölgenin istikrarı için öngörülemeyen sonuçlar doğurabilir. İsrail ordusunun ABD yardımına önemli ölçüde bağımlı olması 108, bu destekte önemli bir azalmanın savunma yetenekleri ve stratejik planlaması üzerinde büyük bir etkisi olacağı anlamına gelmektedir. Bu durum, algılanan tehditlerle başa çıkmada daha agresif bir duruşa 113 veya alternatif ittifaklar arayışına yol açabilir.

Dünya Uçurumun Eşiğinde mi? Jeopolitik Manzaranın Değerlendirilmesi

A. Trump’ın Politikalarının Daha Geniş Bir Küresel Çatışmaya Tırmanma Potansiyeli Hakkındaki Uzman Görüşlerinin Değerlendirilmesi

Bazı uzmanlar, Trump’ın ticaret savaşlarının küresel bir ticaret savaşını tetikleyebileceği, potansiyel olarak ekonomik çöküşe ve hatta II. Dünya Savaşı’nın nedenlerine benzer şekilde daha geniş çatışmalara yol açabileceği konusunda uyarmaktadır.1 Uluslararası ticaret normlarının bozulması ve korumacılığın yükselişi, jeopolitik parçalanma ve istikrarsızlık riskini artırmaktadır.1 Ticaret savaşları ile daha geniş çatışmalar arasındaki tarihsel bağlantı, mevcut uluslararası ticaret kurallarının aşınmasıyla birleştiğinde, Trump’ın politikaları altında tırmanan küresel gerilim riski önemli ölçüde artmaktadır. 115 ve 8 gibi snippet’lerde sağlanan tarihsel analiz, ticaret korumacılığını hem Büyük Buhran’a hem de II. Dünya Savaşı’na yol açan koşullarla açıkça ilişkilendirmektedir. Mevcut yaygın tarife uygulaması 1 ve bunun sonucunda ortaya çıkan misilleme önlemleri 2, II. Dünya Savaşı öncesi dönemin bazı dinamiklerini yansıtmakta ve potansiyel daha geniş çatışmalar hakkında ciddi endişeler yaratmaktadır.
Trump’ın tek taraflılık ve uzun süredir devam eden ittifaklara meydan okuma ile karakterize edilen dış politika yaklaşımı, küresel düzeni daha da istikrarsızlaştırabilir.1 Gerginleşen uluslararası ilişkilerin daha da kötüleştirdiği kilit bölgelerde yanlış hesaplama ve tırmanma olasılığı göz ardı edilemez.1 Trump’ın “Önce Amerika” yaklaşımı, bazı yerel seçmenlere çekici gelse de, müttefikleri yabancılaştırma ve daha parçalanmış ve tehlikeli bir küresel manzara yaratma riski taşımaktadır. Trump’ın tek taraflı eyleme vurgusu ve mevcut uluslararası ittifakları eleştirmesi 1, onlarca yıldır göreceli barışı koruyan kolektif güvenlik çerçevelerini zayıflatabilir. Bu durum, rakipleri cesaretlendirebilir ve daha öngörülemez ve değişken bir uluslararası ortam yaratarak yanlış hesaplama ve çatışma riskini artırabilir.

B. Yerleşik Uluslararası İttifaklar Üzerindeki Etkinin ve Çok Taraflılığın Geleceğinin Analizi

Trump’ın tarifeleri, AB, Kanada, Meksika ve Japonya gibi kilit müttefiklerle ilişkileri germiştir.1 ABD’nin, kurulmasına yardımcı olduğu küresel ticaret sisteminden ayrılması, çok taraflılığa olan bağlılığın zayıfladığını göstermektedir.1 Trump’ın politikaları, II. Dünya Savaşı sonrası küresel düzenin temel taşı olan geleneksel ittifaklar ve çok taraflı işbirliği sistemini zayıflatmaktadır. Yakın müttefiklere tarife uygulanması 1 ve bu ittifakların değerini sorgulayan söylemler 1, ABD’nin çok taraflı çerçevelerdeki geleneksel lider rolünden potansiyel bir uzaklaşmaya işaret etmektedir. Bu durum, uluslararası kurumların zayıflamasına ve daha az öngörülebilir bir küresel manzaraya yol açabilir.
Bazı müttefikler ticaret ve güvenlik ilişkilerini çeşitlendirmeye çalışmakta, bu da ABD’ye olan bağımlılıklarını potansiyel olarak azaltmaktadır.9 AB, üyeleri arasında ve Türkiye gibi “benzer düşünceye sahip AB üyesi olmayan ortaklarla” daha yakın işbirliği araştırmaktadır.24 Trump’ın dış politikası etrafındaki belirsizlik, müttefikleri alternatif ortaklıklar keşfetmeye itmekte, bu da potansiyel olarak ABD etkisinin azaldığı daha çok kutuplu bir dünya düzenine yol açmaktadır. ABD’nin geleneksel ittifaklara olan değişken bağlılığı 1, diğer güçlerin ve bölgesel blokların doldurmaya başladığı bir boşluk yaratmaktadır. AB’nin iç işbirliğini güçlendirme ve Türkiye gibi ortaklara ulaşma çabaları 24, ABD’nin öngörülemezliğine yanıt olarak daha fazla Avrupa özerkliğine doğru bir hareketi göstermektedir.

C. Küresel Siyasi ve Ekonomik Düzenin Uzun Vadeli Yörüngesi Hakkındaki Çeşitli Perspektiflerin Sentezi

Uzmanlar, Trump’ın politikaları nedeniyle ABD ekonomisinin zayıflayacağını ve potansiyel bir küresel ekonomik yavaşlama yaşanacağını öngörmektedir.1 Ekonomik milliyetçiliğin ve korumacılığın yükselişi, verimliliği ve rekabet gücünü azaltan parçalı küresel ticaret bloklarına yol açabilir.37 Trump’ın politikalarının uzun vadeli ekonomik sonuçlarının olumsuz olması ve on yıllardır süren küreselleşmeyi potansiyel olarak tersine çevirerek daha az müreffeh ve birbirine bağlı bir dünyaya yol açması muhtemeldir. Tarifelerin ekonomik büyüme ve enflasyon üzerindeki olumsuz etkisi konusunda ekonomistler arasında yaygın bir görüş birliği olması 1, parçalı ticaret blokları potansiyeliyle birleştiğinde 37, uzun vadede küreselleşmeden uzaklaşma ve ekonomik verimlilikte azalma eğilimine işaret etmektedir.
Jeopolitik gerilimlerin yüksek kalması muhtemel olup, Doğu Avrupa, Orta Doğu ve Asya gibi bölgelerde istikrarsızlık artabilir.6 Küresel düzenin geleceği, büyük güç rekabeti, bölgesel çatışmalar ve yerleşik norm ve kurumların aşınması arasındaki etkileşim tarafından şekillendirilecektir.37 Ekonomik istikrarsızlık, gerginleşen uluslararası ilişkiler ve Trump’ın dış politikasındaki potansiyel değişikliklerin birleşimi, önemli bir küresel belirsizlik ve potansiyel çalkantı dönemi önermektedir. Bu raporda analiz edilen konuların birbirine bağlılığı – ticaret savaşlarının ekonomik yavaşlamaya ve jeopolitik gerilimlere yol açması 8, gerilen ittifaklar ve çok taraflılığın zayıflaması 1 ve kilit küresel oyuncularla öngörülemeyen ilişkiler 54 – Trump’ın politikalarının etkisi altında küresel düzenin önemli zorluklarla ve potansiyel dönüşümlerle karşı karşıya kaldığı bir tablo çizmektedir.

Sonuç: Belirsizlik İçinde Bir Yol Çizmek

Bu raporun temel bulguları, Trump’ın politikalarının birbirine bağlı olduğunu ve küresel ölçekte önemli etkilere yol açma potansiyeline sahip olduğunu vurgulamaktadır. Küresel manzaranın potansiyel geleceğine dair nüanslı bir bakış açısı sunulmakta, söz konusu belirsizlikler ve karmaşıklıklar kabul edilmektedir. Sonuç olarak, bu gelişmelerin dikkatle izlenmesi ve bu belirsizlik döneminde yol almak için derinlemesine analizler ve düşünceli politika yanıtları gerekmektedir. Raporun tam versiyonu, derinlemesine ayrıntılandırma, çok katmanlı içgörüler ve ayrıntılı öneriler içerecektir.